chapter 2

2423 Words
Mag mulâ sa yapac hangang sa ulunán nalimbág ang ban~gís nang capighatían, at ang panibugho,i, gumamit nang asal nang lalong marahás lilong camatayan.     Ang cahima,t, sinong hindî maramdamin cong ito,i, maquita,i, mag mamahabáguin, matipid na lúhà ay pa-aagusin ang nagparusa ma,i, pilit hahapisin.     Súcat na ang tingnàn ang lugaming anyo nitong sa dálita,i, hindi macaquibô aacaing bigláng umiyác ang púsô cong ualâ nang lúhang sa mata,i, itúlô.     Ga-ano ang áuang bubugsô sa dibdib nang may caramdamang ma anyóng tumitig cun ang panambita,t, daing ay marin~gig nang mahimasmasan ang tipon nang sáquit?     Halos boong gúbat ay na sa sabúgan nang ina-ing-aing na lubháng malumbáy[27] na inu-ulit pa at isinisigao sagót sa malayò niyaóng alin~gao-n~gao,     ¡Ay Laurang poo,i,! baquit isinúyò sa iba ang sintang sa aqui pan~gacò at pinag liluhan ang tapat na púsó pinang-gugulan mo nang lúhang tumuló?     Dî sinumpa-án mo sa haráp nang lan~git na dî maglililo sa aquing pagibig? ipinabigay co namán yaring dibdib[28] uala sa gunitâ itóng masasapit.     Catiualà aco,t, ang iyòng carictán capilas nang Lan~git anaqui matibay, tapát ang púsò mo,t, dî nagunamgunam na ang pag lililo,i, na sa cagandahan.     Hindî co acalang iyóng sa-sayan~gin maraming lúhà mong guinugol sa aquin taguring madalás na acó ang guiliu, muc-hâ co ang lunas sa madláng hilahil.     Di cong acó Poo,i, utusang mang-gúbat nang Hari mong Amá sa alín man Ciudad cong guinagauá mo ang aquing saguisag dalauá mong matá,i, nanalong nang perlas?     Ang aquing plumage cung itinatalî nang parang corales na iyóng dalirî buntóng hihin~gá mo,i, naquiqui-ugalî sa quilos nang guintóng ipinananahî.     Macailan Laurang sa aqui,i, iabot, basâ pa nang lúhà bandang isusuut, ibinibigay mo ay nag hihimutóc tacot masugatan sa paquiquihamoc.     Baluti,t, coleto,i, dî mo papayagan madampi,t, malapat sa aquing catao-an cundî tingnan muna,t, bacâ may calauang ay nan~gan~ganib cang damit co,i, marumhán.     Sinisiyasat mo ang tibay, at quintáb na cong sayaran man nang tagá,i, dumulás at cong malayò mang iyóng minamalas sa guitnâ nang hokbo,i, makilalang agád.     Pahihiasan mo ang aquing turbante nang perlas topasio,t, maningníng na rubé, bucód ang magalao na batóng diamante púnô nang n~galan mong isang letrang L.     Hangang aco,i, uala,t, naquiquipag-hámoc nang aapuhap ca nang pang aliu loob; manalo man aco,i, cun bagong nanasoc naquiquita mo na,i, may dalá pang tácot.     Boong pan~ganib mo,i, bacâ nagca sugat di maniniualà cundi masiasat at cung magcagurlís nang muntî sa balát hinuhugasan mo nang lúhang nanatác.     Cung aco,i, mayroong cahapisang muntî tatanun~gin moná cun anó ang sanhî, hangang di malining ay idinarampî sa mga muc-ha co, ang rube mong lábî.     Hindî ca tutugot cundî matalastás, cacapitan monang mag bigla nang lúnas, dadalhin sa jardi,t, doon ihahanap, nang ica-aaliu, sa mga bulaclác.     Iyong pipitasín ang lalong mariquít dini sa li-ig co,i, cúsang isasabit tuhog na bulaclac sadyáng saglit-saglit, pag-uupandín mong lumbay co,i, mapacnít.     At cun ang hapis co,i, hindî masauatâ sa pilic-matá mo,i, dadáloy ang lúhâ na pasaán n~gayón ang gayóng arugâ sa dalá cong sáquit ay di i-apulâ?     Halina Laura,t, aquing cailangan n~gayon, ang lin~gap mo nang naunang arao, n~gayón hinihin~gî ang iyong pag-damay; ang abáng sintá mo,i, na sa camatayan.     At n~gayóng malaqui ang aquing dálitâ, ay dî humahanap nang maraming lúhâ, sucat ang capatác na maca-apulâ cun sa may pag sintang púsò mo,i, mag mulâ.     Catao-ang co,i, n~gayón siyasatin, ibig, tigní ang súgat cong dí gauâ nang cáliz hugasan ang dugóng nanálong sa guitguít nang camay co, paa,t, natataling li-ig.     Halina, irog co,t, ang damít co,i, tingnán, ang hindî mo ibig dampioháng calauang calaguín ang lubid, at iyong bihisan, matinding disa co,i, nang gumaán-gaán.     Ang m~ga matá mo,i, cun iyóng ititig dini sa anyô cong sadlacan nang sáquit upanding mapiguil ang tacóng mabilís niyaring abáng búhay sa icapapatíd.     Uala na Laura,t, icao nan~ga lamang ang macalulunas niyaring cahirapan; damhín nang camay mo ang aquing catauan, at bangcay man aco,i, mulíng mabúbuhay!     N~guní ¡sa abáco!  ¡ay sa laquing hirap! ualâ na si Laura,i, laquing tinatauag! napalayo-layo,t, di na lumiliyag, ipinag cánolò ang sintá cong tapát.     Sa ibang candun~ga,i, ipinagbiyayà ang púsong aquin na, at aco,i, dinayá boóng pag-ibig co,i, ipinan~ganyaya linimot ang sintá,t, sinayang ang luhá.     Alin pa ang hirap na dî na sa aquin? may camatayan pang dîco dadamdamín? ulila sa Amá,t, sa Ináng nag-angquin, ualang kaibiga,t, linimot ng guiliu.     Dusa sa puri cong cúsang siniphayò, palasong may lasong natiric sa púsò; habág sa Amá co,i, túnod na tumimo; aco,i, sinusunog niyaring panibughò.     Ito,i, siyang una sa lahat n~g hirap, pag dayà ni Laura ang cumacamandág dini sa búhay co,i, siyang magsa-sadlac sa lingin~gang la-án ng masamáng palad.     O conde Adolfo,i, ilinapat mo man sa aquin ang hirap n~g sangsinucuban, ang caban~gisan mo,i, ipinasalamatan, ang púsò ni Laura,i, cong hindî inagao.     Dito nag-himutóc ng casindac-sindác na umaalin~gao-n~gao sa loob n~g gúbat tinangay ang diua,t, caramdamang hauac n~g buntóng hinin~ga,t, lúhang lumagaslás.     Sa púno n~g cahoy ay napa-yucayoc, ang li-ig ay supil n~g lúbid na gapos, bangcay na mistula,t, ang culay na buroc n~g caniyang muc-ha,i, naguing puting lubós.     Nagcataón siyáng pagdatíng sa gúbat n~g isang guerrerong bayani ang ticas, putong na turbante, ay calin~gas-lin~gas, pananamit moro sa Persiang Ciudad[L]     Piniguil ang lacad, at nagtanao-tano, anaqui ninita ng pag-pahingahán di caquinsa-guinsa,i, ipinagtapunan ang pica,t, adarga,t, nagdaóp ng camay.     Sacá tumin~galá,t, mata,i, itiniric sa bubóng ng cahoy na taquip sa Lan~git, estátua manding nacatayo,t, umíd, ang buntóng hinin~gá niya,i, ualang patid.     Nang magdamdam n~gauit sa pagayóng anyò, sa punó n~g isang cahoy ay umupô nag-uicang "_ó palad_" sabay ang pagtulò, sa matá, ng lúhang anaqui,i, palasò.     Olo,i, ipinatong sa caliuang camay at sacá tinutop, ang noó, ng canan, anaqui mayroong guinugunam-gunam isang mahalagang nalimutang bagay.     Malao,i, humilig nag ualang bahalâ dirin cumacati ang batis ng lúha, sa madláng himutoc, ay casalamuhá ang uicang "_Flerida,i, tapus na ang touá_".     Sa balang sandalî ay sinasabugan yaóng boóng gúbat n~g maraming ¡_ay_! naquiquituno sa huning mapanglao n~g pang-gabing ibon doó,i, nagtatahán.[M]   Mapamaya-maya,i, nag ban~gong nagulat, tinangnán ang pica,t, sampo n~g calasag nalimbag sa muc-hâ ang ban~gís n~g Furias[N] "_dî co itutulot_" ang ipinahayág.     "At cung cay Flerida,i, ibá ang umagao at dî ang amá cong dapat na igalang, hindî co masabi cun ang picang tan~gan bubugá n~g libo,t, lacsáng camatayan.     Bababa si Marte mulâ sa itaás[O] sa ca-ilalima,i, áahon nang Parcas,[P] boong galit nila, ay ibubulalàs yayacaguin niyaring camáy cong marahàs.     Sa cucó nang lilo,i aquing àagauin ang cabiyác niyaring calolouang angquín, liban na cay Amá, ang sino ma,t, alin ay dî igagalang nang tangang patalím.     ¡O pag sintang labis nang capangyarihan sampong mag aamá,i, iyong nasasaclao! pag icao ang nasoc sa púsò ninoman hahamaquing lahat masunód ca lamang!     At yuyuracan na ang lalong daquilá bait, catouira,i, ipan~gan~ganyaya boong catungcula,i, uaualing bahalà sampo nang hinin~ga,i, ipauubayà.     Itong quinaratnán nang palad cong linsil salamíng malinao na sucat mahalín nang macatatatáp, nang hindî sapitin ang cahirapan cong di macayang bathín.     Sa mauica itó lúhà,i, pina-agos, pica,i, isinacsac, sacá nag himutóc, nagcataón naimáng parang isinagót, ang buntóng hinin~gá, niyaóng nagagapus.     Guerrero,i, namanghâ nang ito,i, marin~gig, pinabaling-baling sa gúbat ang titig, nang ualang maquita,i, hinintay umulit, dî namán nala,i, nag bagong humibíc.     Ang bayaning moro,i, lalò nang namaáng "sinong nananaghóy sa ganitóng iláng?" lumapit sa dacong pinan~gagalingan nang buntóng hinin~ga,t, pinaquimatyagán.     Inabutan niya,i, ang ganitóng hibic ¡ay mapagcandiling Amáng ini-ibig! ¿baquit ang búhay mo,i, na unang napatid, aco,i, inolila sa guitnâ nang sáquit?     Cong sa gunitâ co,i, pagcuru-curuin ang pagcahulog mo sa camay nang tacsíl, parang naquiquita ang iyóng naratíng parusang marahás na calaguim-laguim.     At alin ang hirap na dî icacapit sa iyó nang Duque Adolfong malupit[29] icao ang salamín sa Reino nang bait pagbubuntuhang ca nang malaquing gálit.     Catao-an mo Amai,i, parang namamalas n~gayón nang bunsô mong iugami sa hirap pinipisang-pisang at iniuaualat nang pauâ ring lilong verdugo nang sucáb.     Ang nagcahiualay na lamán mo,t, butó, camay at catao-áng nálayô sa úlo, ipinag-haguisan niyaóng mga lilo at ualang maauang maglibing na tauo.     Sampo nang lincód mo,t, m~ga cai-bigan cong campi sa lilo,i, iyo nang ca-auay, ang dî nagsi-ayo,i, natatacot naman bangcay mo,i, ibaó,t, mapaparusahan.     Hangan dito ama,i, aquing naririn~gig, nang ang iyóng úlo,i, tapát sa caliz ang panambitan mo,t, dalan~gin sa Lan~git na aco,i, maligtás sa cucóng malupít.     Ninanásà mo pang acó,i, matabunan n~g bangcay sa guitnâ n~g pagpapatayan, nang houag mahúlog sa panirang camay ng Conde Adolfong higuit sa halimao.     Pananalan~gin mo,i, dî pa nagaganáp sa li-ig mo,i, bigláng nahulog ang tabác naanáo sa bibig mong hulíng pan~gun~gusap, ang "_adios bunso,t,_" búhay mo,i, lumipas.     ¡Ay amang amá co! cong magunam-gunam madlâ mong pag irog at pagpapalayao ipinapalaso n~g capighatian luhà niyaring púsòng sa mata,i, nunucál.     Ualáng icalauáng amá ca sa lupà sa anác na candóng ng pag-aarugâ ang munting hápis cong sumungao sa muc-hâ, sa habág mo,i, agad nanálong ang lúhâ.     Ang lahat ng toua,i, natapos sa aquin, sampô niyaring búhay ay naguing hilahil, amá co,i, hindî na malaong hihintín aco,i, sa payapang baya,i, yayacapin.     Sandaling tumiguil itóng nananangis, binig-yáng panahón lúha,i, tumaguistís niyaóng na aauang morong naquiquinyig, sa habág ay halos mag putóc ang dîbdib.     Tinutóp ang púsò at saca nag say-say 'cailan a iya lúha co,i, bubucál n~g habág cay amá at panghihinayang para ng panaghóy ng nananambitan?[30]     Sa sintáng inagao ang itinatan~gis, dahilán n~g aquing lúhang nagbabatis yaó,i, nananaghóy dahil sa pag-ibig sa amang namatáy na mapagtang-quilic.     Cun ang ualang patid na ibinabahá. n~g m~ga mata ko,i, sa hinayang mulà sa m~ga palayao ni amá,t, arugà malaquíng pálad co,t, matamís na luhà.     N~guni,t, ang nanaháng maralitang túbig sa muc-hâ,t, dibdib cong laguing dumidilig cay amá n~ga galing dapoua,t, sa ban~gís hindî sa anduca, at pagtatang-quilic.     Ang matatauag cong palayo sa aquin n~g amá co,i, tóng acó,i, pagliluhin, agauan n~g sintá,t, panasa-nasaing lumubóg sa dusa,t, búhay co,i, maquitil.     ¡May para cong anác na napanganyayá ang layao sa amá,i, dusa,t, pauang lúhà hindi nacalasáp kahit munting touà sa masintang ináng pagdaca,i, naualà! Napahintô rito,t, narin~gig na mulî ang pananambitan niyaóng natatalî, na ang uica,i, "Laurang aliu niyaring budhî[31] pa-alam ang abáng candóng n~g paghati.     Lumaguì ca naua sa caligayahan sa haráp n~g dîmo esposong catipán, at houag mong datnín yaring quinaratnán n~g casign linimot, at pinagliluhan.     Cong nagban~gis cama,t, nagsucáb sa aquin, mahal ca rin lubha dini sa panimdím, at cong mangyayari hangáng sa malibíng ang m~ga butó co quita,i, sisintahín.     Dîpa natatapos itóng pan~gun~gusap may dalauang Leóng han~gós ng paglacad, siya,i, tinuton~go,t, pagsil-in ang han~gad; n~guni,t, nan~ga tiguil pag datíng sa haráp.     Nan~ga-auâ mandi,t, naualán n~g ban~gis sa abáng sisil-ing larauan ng sáquit, nan~ga-catingala,t, parang naquinyig[32] sa dî lumilicat na tin~gistan~gis.     ¡Anóng loob cayâ nitóng nagagapus, n~gayóng na sa haráp ang dalauáng hayóp, na ang balang n~gipí,t, cucó,i, naghahandóg isang camatayang caquila-quilabot!     Dî co na masabi,t, lúhà co,i, nanatác, na-uumid yaring dilang nan~gun~gusap, pusò co,i, nanglalambot sa malaquing habág sa ca-aua-auang quinucob ng hirap.     ¡Sinong dî mahapis na may caramdaman sa lagay ng gapús na calumbay-lumbay,[33] lipus n~g pighati sacá tinutunghán, sa lamán at butó niya, ang hihimáy!     Catiualâ na n~gâ itóng tiguib sáquit na ang búhay niya,i, tungtóng na sa guhit, linagnát ang pusò,t, nasirâ ang voses, dína mauatasan halos itóng hibic.     "Paalam Albaniang pinamamayanan n~g casama,t, lupit, han~gis caliluhan, acóng tangulan mo,i, cusa mang pinatay, sa iyó,i, malaquí ang panghihinayang.     Sa loob mo naua,i, houag mamilantic ang panirang talím n~g catalong caliz; magcá espada cang para ng binitbit niyaring quinuta mong canang matang-quilic.     Quinasuclamán mo ang ipinan~gacò sa iyó,i, gugulin niniyac cong dugò at inibig mopang hayop ang mag bubò, sa cong itangól ca,i, maubos tumúlo.     Pagcabatà cona,i, ualáng inadhicà cundî pag-lilincod sa iyó,t, calin~gà ¿dî maca-iláng cang babaling masirá ang mga camáy co,i, siyang tumimauà?     Dustáng camatayan ang bihis mong bayad; dapoua,t, sa iyo,i, mag papasalamat, cong pacamahali,t, houag ipahamac ang tinatan~gisang guiliu na nagsucáb.     Yaóng aquing Laurang hindi mapapacnít n~g camatayan man sa tapát cong dibdib; ¡ipa-alam bayan co, pa-alam na ibig, magdarayang sintang di manao sa ísip!     Bayang ualáng loob, sintáng alibughâ, Adolfong malapit, Laurang magdarayâ, magdiuang na n~gayo,t, manulos sa touâ, at masusunod na sa aquin ang násà.     Na sa harap co na ang lalong maraual, mabin~gís na lubháng lahing camatayan malulubos nan~ga ang inyóng casamán, gayon din ang aquing aalipustaán.     ¡Sa abáng-abá co!  diatâ ó Laura mamamatáy aco,i, hindî mo na sintá! itó ang mapait sa lahat nang dusa, ¡Sa quin ay sino ang mag-aala-ala!     Diyata,t, ang aquing pagca-panganyáya dî mo tatapunang ng camunting lúhà, cong yaring búhay co,i, mahimbíng sa ualà dî babahaguinan n~g munting gunitâ!     Guni-guning itó,i, lubháng macamandág ágos na lúhà co,t, púsò co,i, ma-agnás, túlò caloloua,t, sa mata,i, pumulàs, cayóaquing dugo,i, mag-unahang matác.     Nang matumbasan co ang lúhà, ang sáquit[34] nitóng pagcalimot n~g tunay cong ibig; houag yaring buháy ang siyang itan~gis cundî ang pagsintang lubós na na-amis.     Sa tinaghoy-taghóy na casindac-sindác, guerrero,i, hindî na napiguil ang habág, tinuntón ang voses at siyang hinanap, patalim ang siyang nagbucás n~g landás.     Dauag na masinsi,i, naglagui-laguitic sa dágoc n~g lubháng matalas na cáliz, moro,i, dî tumugot hangang dî nasapit ang binubucalán ng maraming tan~gis.     Anyóng pantay-matá ang lagay n~g arao niyóng pagcatun~go sa calulunuran[35] siyang pagcataos sa quinalalag-yan nitóng nagagapus na cahambalhambál.     Nang malapit siya,t, abutin ng suliáp ang sa pagcatali,i,[36] liniguid n~g hirap, naualán n~g diua,t, lúha,i, lumagaslás, catao-án at púso,i, nagapus ng habág.     Malaong natiguil na dî nacaquibô hinin~ga,i, hinabol na ibig lumayò, matutulog disin sa habág ang dugô, cundan~gan nagbangís Leong nan~gag-tayô.     Na-acay n~g gútom at gauing manilâ, ang-ulî sa ganid at naualâng aua, handâ na ang n~gipi,t, cucong bagong hasa at pagsasabayán ang gapós n~g iuâ.     Tanang balahibo,i, pinapan~galisag, nanindig ang buntót na nacagugulat sa ban~gis n~g anyô at n~ginasáb-n~gasáb, Furiang nag n~gan~galit ang siyang catulad.     Nag taás ang camáy, at nanga caamâ sa cato-ang gapá ang cucóng pangsirâ, nang daracmain na,i, siyang pagsagásâ niyaóng bagong Marteng lumitao sa lúpâ.     Inusig n~g tagâ ang dalauang León, si Apolo mandin sa Serpiente Piton,[Q] ualang bigóng quilós na dî nababaón ang lubháng bayaning tabác na pamutol.     Cong ipamilantíc ang canang pamatáy, at sacá isalág ang pang-adyáng camáy, malilicsing León ay nanga lilinláng cayâ dî nalao,i, nan~ga-gumong bangcay.     Nang magtagumpay na ang guerrerong bantóg sa nan~ga-calabang maban~gis na hayop,[37] lúha,i, tumutulong quinalag ang gápus ng ca-aua-auang iniuan ang loob.     Halos nabibihay sa habág ang dibdib[38] dugó,i, ng matingnang nunucal sa guitguít, sa pagcalág niyang malicsí,i, nainíp sa siga-sigalót na madláng bilibid.  Cayâ ang guinaua,i, inagapayanan catauang malatáng parang bagong bangcáy at minsang pinatid n~g espadang tan~gan ualang auang lubid na lubháng matibay.     Umupo,t, quinalong na naghihimutoc, catauan sa dusa  hinin~ga,i, natulog, hinaplus ang muc-ha,t, dibdib ay tinutóp, násà ng gueerro,i, pagsauláng loob.     Doon sa pagtitig sa pagcálun~gay-n~gay n~g caniyang cálong na calumbay-lumbay, nininilay niya, at pinagtatao-hán ang diquit n~g quias at quinasapitan.     Namamanghâ namán ang magandang quias casing-isa,t, ayon sa bayaning ticas, mauiuili disin ang iminamamalas, na matá, cundan~gan sa malaquíng habág.
Free reading for new users
Scan code to download app
Facebookexpand_more
  • author-avatar
    Writer
  • chap_listContents
  • likeADD