Putahe Ni Jo Ann (SSPG)

FOOD EXPERIMENT

CHAPTER 1

JO ANN POV

"Jo Ann! Isang Bicol Express, isang Ginataang Tilapia, dalawang rice! Bilisan mo!"

"Yes po, Ate Linda!"

Napalingon ako sa kalan. Apoy. Malakas na apoy.

Nagsisimula na namang magsayaw ang apoy sa ilalim ng kawali. Pero hindi ako natataranta. Alam ko ang ritmo ng apoy. Para lang ‘yang sayaw ng apoy sa damdamin ko mainit, buhay, at malaya.

Ako si Jo Ann Santos, 26 years old, taga-Bulan, Sorsogon. Mula pagkabata, pangarap ko na ang makapagluto para sa maraming tao. Hindi ako nakatapos ng Culinary Arts, pero sabi nga ni Nanay noon, “Anak, hindi lahat ng magaling ay may diploma. Yung iba, galing sa palad ng hirap at pusong marunong magmahal.”

Sa kusina ako humuhugot ng lakas. At ngayon, kahit kasambahay lang ako ng karinderya ni Ate Linda, parang chef na rin ang pakiramdam ko.

"Jo Ann! Ang order ni Mayor, ha! Wag mong hilaw-hilawin 'yan, baka tayo ang hilawin mamaya!"

"Yes po! Ako bahala!"

Nag-umpisa na akong maggisa ng bawang sa mantikang mainit. Sunod ang sibuyas, hanggang sa lumabas ang amoy na nakaka-gutom. Nilagay ko na ang hiniwang baboy, binanlian na kanina pa, at pinatulo hanggang sa magkulay ginto ang gilid.

"Amoy na amoy ko na 'yan, Jo Ann!" sigaw ni Manong guard mula sa labas.

"Special ngayon, Kuya! Jo Ann’s Style Bicol Express!" sabi ko habang ngiting-ngiti.

Hinahalo ko nang dahan-dahan, dinagdagan ng hinog na siling labuyo, finger chilis, at isang secret na sangkap hinurno kong gata na may toasted coconut bits. Ang twist? Imbes na bagoong lang, may patis at isang patak ng calamansi. Balanced ang alat at asim. Pampagana talaga.

Nilagay ko sa claypot at pinainitan ulit. Nag-uusok-usok pa habang nilalabas ko mula sa kalan.

"Tangna, Jo Ann, ang bango n’yan! Para sa Mayor ba talaga ‘to?" tanong ni Mang Tonyo habang nakasulyap sa pinggan.

"Opo. Pero may natira akong konti. Tikman n’yo."

Sumubo si Mang Tonyo.

"Tangna, anak, 'di na to Bicol Express. Express to heaven!"

"Jo Ann, eto na yung sa table 3!" sigaw ulit ni Ate Linda. "Jo Ann, dagdagan mo ng rice, gutom 'yung pamilya ni Kapitan!"

"Noted po! Eto na po!"

Mabilis ang galaw sa karinderyang ito. Marami ang dumadayo. Hindi lang taga-Bulan kundi mula pa sa iba’t ibang bayan. Murang-mura kasi may ulam ka na sa halagang ₱65, with rice and soup. Pero hindi tinitipid. Gawang may pagmamahal.

Paglingon ko sa dulo ng mesa, may isang babaeng naka-sunglasses, naka-black dress, at may dalang notebook. Pinagmamasdan niya ang ginagawa ko.

“Miss, okay ka lang po?”

“Ah, yes. Just watching. Interesting… your technique.”

Ngumiti lang ako. Baka food vlogger siya o kung ano. Pero hindi ko na pinansin. Madami pa akong lulutuin.

"Jo Ann, andiyan na si Sir Daniel! Yung guest ng Mayor! Paandar ka na ulit!"

Nagpaapoy ako ng panibagong putahe. This time, nagluto ako ng bagong imbento ko Sizzling Adobo na may Mango-Chili Glaze. Braised pork belly in adobo reduction na may pinaghalong mangga at siling haba. Tapos pinatong ko sa sizzling plate with grilled pineapple slices.

Sabay serve. Umuusok. Kumakalabog ang sizzling habang pinapalakpakan pa ng ibang customer.

“Ang galing ng kusinera niyo, Ate Linda!” sigaw ng matandang babae sa table 6.

“Wala yan! Akin ‘yan!” tawa ni Ate Linda. “Wag n’yo na kunin, ha? Hahaha!”

Pero ang pinakainaabangan, dessert.

Yes. Dessert.

Nilabas ko ang pride ko “Langka Cream Panna Cotta with Latik Crunch”.

Gelatin base infused with langka essence, topped with toasted latik bits, tapos may drizzle ng caramelized coconut syrup. Matamis na may linamnam, malamig pero may gulat sa dulo dahil sa pinch of sea salt.

Naglabas ako ng limang baso. Pinagkaguluhan.

“Miss, pahingi pa!”

“Maubusan ka, Te!”

"Miss Jo Ann, mag-uwi ka ng isa ha! 'Wag mo kaming tipirin!" hiyaw ni Mang Ben, tricycle driver na halos araw-araw kumakain dito.

Biglang bumalik ang babaeng naka-itim.

“Anong tawag mo dito?”

“Langka Cream Panna Cotta po.”

“Kahit walang culinary degree, gumawa ka ng ganito?”

“Opo.”

“Mukhang high-end.”

“Pero presyong karinderya lang. ₱35 po.”

“Unbelievable,” bulong niya.

“Jo Ann, isang tray pa ng dessert! Ubos na agad!” sigaw ni Ate Linda mula sa cashier.

“On it po!”

Habang ginagawa ko ulit yung dessert, narinig ko na lang ang kaluskos sa labas. Dumating ang delivery ng bagong sangkap. Pero imbes na mga normal na produkto, may isang box na may sulat:

“FOR JO ANN ONLY. FROM M.”

Napakunot-noo ako. Wala naman akong kilalang "M."

“Buksan mo, Jo Ann,” sabi ni Ate Linda, habang nilalapitan ako.

Binuksan ko.

Pagkabukas ko, napatigil ako. Tumigil lahat sa paligid ko.

Isang sulat at isang golden chef’s knife.

May sulat.

“You’re ready. Dumating na ang oras. Ipakita mo kung sino ka, Jo Ann Santos.”

Napatingin ako sa langit-langit ng karinderya. Parang hindi na ito basta kusina.

Parang... may paparating na mas malaki.

“Jo Ann,” bulong ni Ate Linda. “Sino si M?”

“Hindi ko alam,” sagot ko.

Pero sa puso ko, may kaba. May apoy na mas malakas pa sa kanina. Hindi ito apoy ng kalan.

Apoy ito ng hinaharap na hindi ko alam kung kaya ko.

Pero handa akong harapin.

Kahit pa masunog ako sa dulo.

Napalingon ako nang marinig ko ang halakhak. Malalim. Pamilyar.

"Aba! ‘Wag ka na magulat, Jo Ann. Ako si M."

Putek. Si Mayor?!

Tumatawa pa siya habang papalapit, suot ang paborito niyang barong na parang masikip na sa tiyan. Si Mayor Rene Magtanggol, 50-anyos pero feeling 30. Kumindat pa sa akin.

“Jo Ann, galing mo talaga. Sabi ko na nga ba, ikaw lang ang may kayang gumawa ng ganon kasarap na Bicol Express at dessert na parang pang-hotel!”

“Eh, Mayor, pasimple pa kayong may pa ‘M-M’ kayo d’yan. Akala ko naman kung sinong mysterious person!” sagot ko, sabay tawa.

“Eh para may thrill!” sambit niya habang nagtatawanan na rin ang lahat ng staff.

“Anak, kung sa pagluluto may plot twist, bakit sa regalo wala?” dagdag pa niya.

Sabay hawak sa balikat ko.

“Jo Ann, may surprise ako sa iyo.”

Napa-angat ang kilay ko. “Huwag po sanang electric bill ulit, Mayor, ha. Akala ko dati bigyan mo ko ng gift, utang pala ng barangay hall!”

Tumawa si Mayor. “Hindi! Promise, ito legit. Sa susunod na linggo, FIESTA ng Bulan. At may Grand Fiesta Cooking Showdown.”

Agad akong natahimik. Ang tagal ko nang gustong sumali sa mga gan’yan. Noon, nanonood lang ako sa gilid, parang batang nakatingin sa mga kendi sa tindahan. Pero ngayon…

“₱25,000 ang premyo,” dagdag ni Mayor, sabay kindat.

Nagtilian ‘yung mga nasa karinderya.

“Jo Ann, isali mo 'yung dessert mo!” hiyaw ni Mang Ben habang sinisipsip ang sabaw ng bulalo.

“Aba, hindi lang dessert, main dish din dapat!” dagdag ni Ate Linda. “Gawin mong tatlong putahe, anak. Pakita mo kung sino ka!”

Napalunok ako. “Mayor, sino-sino po ba ang kasali?”

“Mga professional chefs, may isa pang taga-Legazpi, graduate daw ng Switzerland culinary whatever, at saka ‘yung panganay ni Aling Merly. Marunong daw gumawa ng flaming sushi.”

“Flaming sushi?” Napakunot-noo ako. “Eh, hindi ba raw ‘yun?”

“Ewan ko sa kanila. Basta, show-off daw ‘yun.”

Napakamot ako sa ulo.

Pero sa loob ko, parang may apoy na naman.

Hindi na ito simpleng apoy ng kalan. Ito ‘yung apoy ng “baka ito na talaga” moment.

“Mayor... allowed po bang kusinerang walang diploma?”

“Jo Ann, anak, kung lasa lang ang labanan panalo ka na.”

Kinabukasan, wala na kong ibang iniisip kundi ang bagong putahe. Dapat wala pang nakakagawa. Dapat high-end. Dapat pang-kumpetisyon.

Nagpunta ako sa palengke. Hinanap ko ‘yung lola sa likod ng isda-han na nagtitinda ng wild ube yung kulay ube na may halong violet na parang galaxia.

“Lola Dely, pa-isa nga po.”

“Jo Ann, may laban ka, ano?”

“Opo. Lulutuin ko ang... hindi pa niluluto ng iba.”

Fast forward: nasa kusina na ako.

Jo Ann’s Experimental Dish: “Ube-Crusted Adlai Rolls with Smoked Danggit and Dalandan Glaze.”

Yes, it sounds sosyal. Kasi pang-fiesta ‘to. Pang-premyo. Pang-gulat.

Ang adlai, sinaing ko sa sabaw ng tinustang danggit at konting pandan. Lasang-lasa mo ang earthiness pero may umami. Hindi ito rice. Hindi rin quinoa. Pero sosyal ang dating.

Hinanda ko ang ube crust giniling ko ang wild ube, hinalo ko sa pinulbos na fried shallots, at nilagyan ng konting parmesan (siyempre, courtesy of Mayor nagpadala ng konting budget para sa practice).

Sa loob ng roll? Smoked danggit flakes na in-infuse ko ng konting sesame oil, tapos nilagyan ng thin strips of mango pickles.

Gulung-gulo ko ‘yun parang sushi roll, tapos pinalaman sa ube crust. Prito konti, tapos bake.

Sa ibabaw? Dalandan glaze na may honey and chili oil. Kaunting mint. Kaunting toasted coconut.

Bam. Explosion of flavor.

Nagtawag ako ng taste test team.

“Jo Ann,” sabi ni Ate Linda, habang ngumunguya, “anong ginawa mo?! Anong klase ‘tong droga sa panlasa na ‘to?!”

“Tita ko chef, pero ‘di siya gumawa ng gan’to,” dagdag ni Bryan, isa sa mga waiter.

“Grabe, ang lasa... parang nahulog ka sa langit tapos sumayaw ka sa bundok,” sambit ni Mang Tonyo.

Seryoso ako: hindi ko alam kung tinutula nila ako o nalulunod lang sila sa sarap.

“Jo Ann, ang tanong lang, may dessert ka pa bang bago? ‘Yung wala ring nakatikim ever?”

Sabay tingin silang lahat sa akin.

Kinagabihan, habang nag-iisa ako sa silid, naalala ko si Nanay. Siya ‘yung nagturo sa akin gumawa ng simple lang na minatamis na saging. Kaya naisip ko...

Paano kaya kung i-level up ‘yun?

Jo Ann’s Original Dessert: “Minatamis na Saging Mille-Feuille with Cashew Praline and Coconut Foam.”

Ginamit ko ang saba, pero pinatuyo ko sa oven ng bahagya para magka-caramel edges.

Gumawa ako ng flaky puff pastry na ginawa ko lang sa improvised oven ng karinderya inisip ko, hindi porke’t wala kang French oven, hindi mo na kaya.

Pina-layer ko ‘yung minatamis na saging, cream na gawa sa pinakuluang coconut milk with vanilla bean, at cashew praline na niluto ko sa kawali.

Sa ibabaw, pinatong ko ‘yung coconut foam gamit ang improvised siphon.

At ang finale? Pinudpod kong calamansi zest at cinnamon dust.

Napasigaw si Bryan habang kumakain.

“Tangina Jo Ann! Bakit ngayon lang ako nabuhay?!”

“Jo Ann, ‘pag nanalo ka, magpatayo ka na ng restaurant. Kami unang empleyado!” sabay tawanan kami.

Pero alam ko… malaki ang laban.

May mga kalaban akong may diploma, may koneksyon, may pera.

Ako? May kalan. May gutom. May puso.

Biglang may dumating sa karinderya. Messenger.

“Miss Jo Ann Santos?”

“Ako po.”

“From the Mayor’s Office. Confirmation ng entry mo sa contest. At isang sulat.”

Binuksan ko.

“See you on the Grand Stage. Make it count. M.”

Napatingin ako sa langit. Sa bawat hakbang, sa bawat kutsara, parang kasama ko si Nanay.

At ngayon, ako na ang hahawak ng sandok para sa pangarap naming dalawa.