The Boisterous Kristine

CHAPTER 6

Kinabukasan, parang hindi makatayo si Kristine dahil sa pagod. Masakit ang buong katawan niya, nakapagpahinga lang kasi sila kapag kumakain or meryenda. Napatingin siya sa gilid niya at nakita niyang bakante na, ibig sabihin ay maagang bumangon ang nanay niya. Napatingin naman siya sa paanan niya at nakita niyang nakahiga pa din si Jake. Huminga siya ng malalim at dahan-dahan na bumangon sa higaan. “sakita sa akong lawas uy.” Reklamo niya. Tinapos kasi nila kahapong harvest-sin ang mga mais bago mag-alas singko ng hapon, tapos nagtulungan sina Midnight at Jake na buhatin ang mga mais na nilagay niya sa sako patungo sa bahay ng tita Minda niya. Pinaghati-hatian nila kahapon ang mga naharvest nila at nakadalawang taro siya ng mais, ayos na iyon at medyo marami na din. Isa pa, pwede niyang ipagaling ang mais kapag natapos na niya itong patuyuin at ihiwalay ang pakaw nito sa buto.

Lumabas na siya ng bahay at paika-ika kung maglakad. Masakit din ang mga kalamnan niya dahil matarik din kasi ang lugar na pinagtamnan ng mga mais kaya medyo mahirap siya. “Pila ka taro imong bahin?” tanong ni Midnight sa kaniya.

“duha lang. imuha?” tanong niya din pabalik.

“isag tunga lang. ambot kay Jake pila iyaha? Kaon na, maglubo pata ug mais na tapos ipauga pa na’to.” Ani ni Midnight. Tumango siya sa sinabi nito at bumalik sa loob para kumain. Habang kumakain ay may napalingon siya kay . Jake na tulog na tulog pa din, pagod na pagod siguro kaya nagkibit balikat na lang siya.

“ayo! Ayo!” Napalingon siya kay Midnight na nasa puno ng manzanitas kumakain ng saging na nilaga.

“saman!?” sigaw ni Midnight.

“naa daw dire si Jake?” tanong ng boses ng  babae.

“naa. Ali dayon.” Ani ni Midnight, siya naman kumakain lang. Napalingon siya ng makita ang babae at pinaupo ito ni Midnight. “kaon ta.” Anito. “tulog pa baya si Jake ay, gikapoy man gud tu gahapon kay nangharvest man me ug mais.”

“ay. Layo baya akong gigikanan ay. Gikan pakog tokablaw.” Ani ng babae. “hulaton na lang nako siya mumata.” Nabilaukan siya sa narinig kaya dali-dali siyang nagsalin ng tubig sa baso at uminom. Muntik na siyang mamatay do’n ah. Tiningnan niyang mabuti ang babae at nanlaki ang mata niya, tama! Ito ang girlfriend ni Jake.

“tokablaw?” tumango ang babae. “kabalo man kog duol ranang tokablaw pero wa ka nahadlok basi makasugata ka diha ug bitin sa dan.” 

“wa man pud bitin kong nasugatan. Salamat pud kung concern ka. Sige man gud ko panawag sa cellphone niya, dili man makontak human nanawag kong mama niya, ingon sa mama niya kay nag-adto daw lagi siyag montilla.” Ani ng babae. Tumango siya sa sinabi nito.

“kadali lang day ha, pukawon sa nako ning tibaghaka ni.” Aniya at nilagay sa mga hugasan ang plato na gamit niya. Nilapitan niya si Jake at niyugyog para gumising pero walang epekto sa binata. “hoy Jake!” sambit niya pero ayaw pa din. “Jake! Jake! Jake!” sigaw niya. Ayaw pa din gumising at  narinig niyang naghihililk ito. Kaya wala siyang nagawa kundi kumuha ng isang timba ng tubig at binuhos sa mukha nito agad-agad itong napabalikwas ng bangon at sinamaan siya ng tingin.

“kinahanglan jud ingon ana pagpukaw!?” sigaw nito sa kaniya. sinamaan din niya ito ng tingin.

“nawong nimo! Kahibaw ko, ganina paka nakamata, dili lang jud ka mubangon. Nanampit ko nimo, giyugyog pa taka pero wa jud ko nimata mao na, kay nagpatulog-tulog man ka nu?” aniya dito na may ngisi sa labi. Inirapan niya din ito. “naog na kay nay nangita nimo, uyab nimo.” Aniya na masama ang tingin. “babaye pay muadto ug montilla para lang makita ka, kabagag nawong nimo. Ikaw dapat mamisita sa baye dili kay ang baye naman nuon ang mamisita nimo. Baliktad ng panahon karon. Tsk. Pagdali diha!”

“lagi! Lagi! Maldita!” sigaw din nito sa kaniya.

“sumbagon taka diha. Dugay kaayo ka.” Aniya dito. Bisita nila si Jake pero ginaganiyan niya lang, alam naman kasi nito ang ugali niya.

“magdali na lagi.” Anito at binilisan ang paglalakad. Nang makalabas si Jake ay agad-agad yumakap ang babae dito at nagpabuhat pa. Nanlaki ang mata niya sa nakita at napatawa. Grabe talaga, ganiyan ba dapat makamiss ng lalaki? Gusto niya sanang lumingon sa kabila kaya lang huli na ang lahat. Ang inosenteng mata niya ay nabahiran na ng kasalanan. Ayaw na niya sa earth gusto niya sa mars. Napailing na lang siya, kumain na kaya ang babae? Ang aga naman gumala nito.

“namiss jud taka labs.” Ani ng babae dito, tumaas ang kilay niya sa sinabi nito. Labs talaga ang tawag nito kay Jake? Di’ba tinawag din siyang Labs ni Jake kahapon no’ng maghaharvest sila ng mais.

“miss na miss pud taka Labs.”

Labs daw may ‘s’ ibig sabihin maraming lab si Jake.  Alam niyang babaero ang kaibigan kaya hindi siya naniniwala dito ng manligaw ito eh. panigurado itong si Jake, may mabubuntis itong babae at hindi lang isa kundi marami dahil marami itong ‘lab.’

“tama nana inyong labing-labing ninyo diha. Human,  kanang babae.” Tawag niya sa babae. Napalingon ito sa kaniya at hindi pa din bumababa sa pagkakabuhat. “ganahan uroy kag sigeg pakugos kay Jake. Gikapoy raba na siya kay nangharvest na siya gahapon. Naog na uy!” aniya dito.

“ay, sorry.” anito at sinunod ang sinabi niya.

Tumango siya at tiningnan si Jake na may ngiti sa labi. “kaon na Jake, pakan-a pud na siya.” Napalingon si Jake sa kaniya na nakasimangot ang mukha. “kaon na, ayg inarte diha. Wa panay pamahaw ba, bal-an kaayo.” aniya na ang tinutukoy ang babae na nagpalipat-lipat lang ng tingin sa kanilang dalawa. Tinaasan niya nga ng kilay ang babae. Ang aga-aga namimisita sa kay Jake. Mabuti na naman at ligtas itong nakarating dito, marami pa namang puno at isa pa, mahirap din ang daan. Hindi ba ito natakot sa mga ahas na nandiyan lang sa mga kadamuhan at kakahuyan? Siya nga natatakot sa ahas eh, malamang kapag nakagat ka ng ahas, may lason iyon at nakakamatay. Ede kapag nangyari iyon, mag- goodbye pilipinas na siya at diretso libing. Walang pamburol eh, mahal ang pang –imbalsamar sa kanya at ang kabaong din. kaya walang magagawa ang mga magulang niya kundi ilalagay na lang siya sa tela at diretso libing. “simbako palayo!” aniya tapos kumatok siya sa haligi ng bahay nila. Bakit kaya umabot sa ganoon ang mga naiisip niya? Grabe ka talaga self! Saang lupalop ng planeta kana naman nakarating. Makabalik nga muna sa earth. “kaon namo day, ayg kaulaw baka man kag nawong.” Prangka niya dito.

“Kristine!” sigaw ni Jake sa kaniya at siya naman ay tumawa lang dito. Pinuntahan niya na lang si Midnight na mag-isa lang nakaupo sa upuan ng ilalim ng mansanitas nila.

“buang gyud kaayo ka, giingnan man tu nimo ang babaye ug ingon ato. Naulaw pud na siya uy.”  Bulong ni Midnight at inakbayan siya. Malaki lang ang ngisi niya sa labi. Anong  magagawa niya eh, ganito siya magsalita. Minsan may preno ang bibig pero kadalasan wala talaga. “mangligis jud ka ba nu?” tumango siya. “naligsan tung babaye ganina ba. Looy pud, sayo pa man jud human naa na siya direng dapita. Wa uroy na siyay trabaho sa ilaha ay.”

“basi. Basi datu na sa ila, mao ng way trabaho, o pwede pud, gimingaw jud na siyag pag-ayo kay Jake mao na.” bulungan nila.

“basi. Kinahanglan iuli na nang Jake karong adlawa basi pangitaon na sa ila unya wa kahibaw ang ginikanan ana na naa siya dire,  kita pay kasab-an. Na! buang na.” ani nito.

“mao. Iuli jud ng Jake karon kung dili siyag gustog away.” Ani naman niya. “may pag manglubo na lang tag mais.” suhesiyon niya.

“ta.” Sabay silang tumayo ni Midnight at kinuha ang mga gagamitin nila. Siya naman ay naglatag sa lupa ng trapal at nakita niyang binuhos ni Midnight ang sako niya na may lamang mga mais sa trapal na nilatag niya. Si Midnight naman ay agad ay kinuha pa muna nito ang mais nito sa may ilalim ng bahay nila. Kaya siya na ang naglatag ng trapal ni Midnight sa lupa. Isa-isa kasi sila ng trapal ni Midnight eh.

Bumalik na siya sa kanyang pwesto at inumpisahan ang paghihiwalay ng pakaw ng mais sa buto nito. Nang makabalik si Midnight sa pwesto nila ay agad nitong binuhos din ang sakong ng mais nito sa trapal. “kinsa pay magpaharvest nu?” tanong niya kay Midnight na hinahanda ang gagamitin para sa paghihiwalayin ang mga buto at pakaw ng mais.

“adto ta unya didto sa babaw kay basi magpaharvest tug monggos sila angkol Alet.”

“ay o diay nu. Kadumdom ko na nagpaharvest silag monggos tung niaging semana, basi ugma pwede natu. Daghan na pud tug gulang na monggos didtu sa ilaha. Tama-tama pud na wala na tay monggos na konsumo. Kaning akong gilubo karon kay ipagaling nako ni, human ang tahop hunahuna unta ko na ibaligya dili na lang kay naa man diay kabayo mukaon ug tahop. Basta! Dili nako siya ibaligya sayang kaayo. Ipagaling lang aron mapuslan tanan. Ngutana ko, kung papilion ka kung asa ka mupuyo dire sa montilla o sa makisama?” aniya dito.

“mao pud. Kung papilion ko kung asa ko mupuyo? Dire na lang ko mupuyo ug bukid, dili man ko mapasmo dire gud. Sige lang tag kaon, parehas karon. Naglung-ag kog saging, kung naa ko sa makisama karon, panagsa ra tawon ko makakaon ug saging na nilung-ag kay halos tanan man didtu paliton. Kung dire ka, mananom raka dili jud ka mapasmo miskan wa kay kwarta. Kung daghan pud kag binuhi na manok, baboy, pwede mana nimo ibaligya gud.” Tumango siya sa mga sinasabi nito.

Tama naman kasi ang sinasabi nito sa kaniya. Being a farmer is fun, she enjoyed a lot. Hindi niya pinagsisihan na tumira sila dito sa montilla. Salat man sila sa pera, pero hindi sa pagkain dahil hindi nila kailangan ng pera para mabuhay. Money is just a thing, yeah, we need money to buy food and things but for her, money  is just nothing compared to food. Hindi naman kailangan ng tao ng maraming pera para lang mabuhay dahil tatlong bagay lang naman ang kailangan ng tao sa mundo para mabuhay eh. Iyon ay ang pagkain, damit at matitirhan. Aanhin mo ang maraming pera kung hindi ka naman masaya.

 Kailangan  lang natin magpasalamat sa taas dahil pinahiram niya tayo ng buhay at kailangan nating manampalataya, at maniwala sa kaniya. Kung may problema man tayo sa buhay, alam niyang hindi niya iyan ibibigay kung hindi mo kayang lampasan iyan. Masaya na siya kung anong meron sa kaniya ngayon. Isang simpleng buhay lang naman ang hangad niya at nakakamtan na niya iyon sa batang edad pa lang. Isa pa, kapag may pera ka, hindi mo naman masiyadong magagamit iyan dahil isang tindahan lang naman ang meron ditong alam niya kaya wala pa din. Hindi mo pa din magagastos ang pera mo kung hindi ka bababa ng bundok. Para sa kaniya, montilla is always her home. Kahit mapadpad man siya sa ibang lugar kung saka-sakali man sa montilla pa din siya babalik dahil ang montilla ang tahanan niya. Dito siya lumaki, dito siya natutong gumawa ng bagay-bagay na nakakapagsaya sa kaniya. Wala na siyang mahihiling pa at masaya siya sa ginagawa niya.

“unya ikaw Midnight. Kumusta man mong duha sa imong uyab?” Aniya habang nakaupo at naghihiwalay ng pakaw sa mais. Napatingin  siya dito. “unsa? Dili diay pwede mangutana? Ana na diay na karon?” aniya sabay taas ng isang kilay.

“gimingaw na jud ko niya pag-ayo lagi. Layo man gud siya uy.” Sagot nito.

“duol raman tung ila di’ba?” aniya.

“duol ra lagi, unya karon kay layo na naman ming duha kay naa na siya sa lun padidu tapos ako naa dire sa montilla.”

“lugsong diay ka. Pila ray paglugsong.”

“pila daw. Kalayo atong lun padidu ug isa pa, dili pa ko pwede muuli kay wa pakoy kwarta. Ang hunahuna gani nako, kung makakwarta ko, hagiton nako siyag laag sa gensan.” Anito.

“unta tanan nay panglaag pero way pangbayad ug utang.” Parinig niya dito.

“ayaw sa gud tug hunahunaa ang utang.” Anito. “bayaran lagi nako tu, ayaw kabalaka. Gamay raman tung utanga ba.”

“gamay daw pero, hangtod karon wa gihapon kabayad. Atikang lolo nimo.”

“wa naman koy lolo uy, kahibaw raba ka. Sus…”

“sus pud nimo. Kung muuli diay ka sa inyo, nganong ganahan man ka dire?”

“wala lang.” anito habang nagtatrabaho. Kahit naman nag-uusap sila pero iyong kamay nila hindi naman humihinto sa pagtatrabaho. Masakit na nga ang mga kamay niya at namumula na din pero hindi naman siya nagrereklamo. Kapag natapos na sila panigurado ang kamay niya manhid na.

Hindi nila namamalayan na may mga taong naglalakad sa likuran nila at dahan-dahan na lumalapit sa kanila. Sa sobrang busy nila kaya wala silang pakialam. “wah!” sigaw ni Melrose.

“wah! Pisteng y**** kang bayhana ka!” sigaw niya sabay tapon ng pakaw kay Melrose. Namumutla siya sa sobrang kaba kung ano ng nangyari. Ang huli naman ay tawa lang ng tawa pati si Midnight ay tumatawa din kaya sinamaan niya ang dalawa ng tingin.

“sorry na hahaha.” Anito na hindi pa din mapigil sa katatawa. Nakahawak na nga ito sa tiyan dahil sa tawa. Huminga na lang siya ng malalim at kinalma ang sarili. “napaapa dipirepe apang upuyapab nipi Jake?” tumango siya sa sinabi nito at tinuro ang dalawa na naglalambingan sa may puno ng ilalim ng mangga. Napatingin si Jake sa kanila at ngumiti, kaya napailing na lang siya. Nang mapatingin siya ulit kay Melrose ay ang sama ng tingin nito sa babae. Napatingin siya sa kasama nitong pinsan niya.

“hi.” Bati niya na may malaking ngiti sa labi. “ali mo. Ali. Panglingkod sa mo ug kaon sab mo ug saging nilung-ag.” Sumunod naman ang dalawa sa sinabi niya kahit alam niyang hindi naman naiintindihan ng binata ang mga sinasabi niya sumusunod lang ito kay Melrose. Nang makaupo na ang dalawa ay iniwan niya muna ang dalawa at kumuha ng tubig at baso sa may lababo. Nang makabalik ay agad niyang tinanong si Melrose. “nganu man? Mao lang ba na ang imong giadtu dire kay naa ang uyab ni Jake. Dapat dili naka magbiniga naa ra ba kay uyab kang bayhana ka.”

“wa uy, gilantaw ra nako kung gwapa ba iyang uyab.”

“sus… ingna gud na nagselos ka kay naa ang uyab ni Jake, naa man si Midnight dire oh, dili ka sa iya?”

“wa lagi uy, lantaw lang ko kung kinsa ba mas gwapa sa among duha. Unsay ngan anang baye?”

“wa pud ko kahibaw ra ba, basta uyab ni Jake dili nako mangutana kung unsay ngan niya. Basta baye ah.” Aniya.

“tama. Basta baye, diba gapanguyab sa imo si Jake?” tumango siya sa sinabi nito. “nganong naa man siyay uyab kung gapanguyab pud siya nimo?” nagkibit balikat lang siya. “pila kabook iyang uyab karon?”

“wa pud ko kahibaw kung pila na iyang uyab karon. Katong niagi ra ba kay naa pud na siyay kaaway kay tungod ra anang babaye, wa ko kita sa baye ato nga orasa pero basig mao nay giawayan nila.” Sabay taas ng isang kanang kilay. “pwede pud na laing baye pud ilang giawayan. Sa kadaghan sa uyab niya, wa nako kahibaw kung pila. Wa ta kahibaw basi sunod mga bulan matingala na lang ta na naa nay buntis na baye sa ilang bay.”

“mao jud. Hilig kaayog baye uy, parehas lang silang Midnight.”

“utro pud na, gapanguyab nako unya, naa pud siyay uyab sa lun padidu, wa gani ko kahibaw kung pila kabook na iyang nauyab o pila kabuok iyang uyab karong panahona. Mao na nga wa nako gisugot uy. Sakit-sakit ra na sa akong dughan tuod na gwapo jud siya pero unsaon nakong gwapo kung palabaye kaayo?”

“mao jud. Wa gani kahibaw kung unsay nakabuangan ni Kiel anang tawhana na. Naa man siyay trabaho ug makakwarta man siya, ang problema lang ba dili kabalo mubayad ug utang ang pis**!” aniya at tinawanan lang siyang Melrose sa mga sinasabi niya.

“atong gilibak ba duol ra kaayo.” Ngumisi lang siya at lumingon sa nananahimik na si Daniel.

“okay ka lang?” tanong niya. Umiling ito, “sensiya na, bisaya kasi kami kaya hindi mo maintindihan ang mga sinasabi namin. Huwag kang mag-alala, kapag nasanay ka dito, marunong ka na din magbisaya, andiyan naman sina Melrose at Kiel magpaturo ka kundi sa nanay mo.” Aniya.

“ayos lang kahit hindi ko kayo maintindihan ang importante lang naman ay nakakaintindi ka naman ng tagalog kapag nagsasalita ako at marunong ka naman magsalita ng tagalog kahit matigas ang pronounciation mo.”

“salamat. Kain ka pa.”

“masarap at libre lang.” anito kaya napatawa sya sa sinabi nito at napailing.

“kapag bumalik ka ng maynila magdala ka na lang saging marami yan dito bigyan kita isang sako.” Aniya sabay tawa.

“salamat kung totoo iyan.” Anito at ngumiti sa kaniya. biglang nag-init ang mukha niya dahil nginitian siya ng binata. Ang gwapo pala nito kapag ngumingiti ito eh. ipinilig niya ng ulo niya para mawala sa isip niya ang ngiti nito sa kaniya.

“way sapayan.”              

“anong ibig sabihin ng wat sapayag.”

“way… sa-pa-yan.” Aniya “ibig sabihin nun ay walang anuman.” Tumango ito sa sinabi niya.  

“nice.” Sabay ngiti nito. Lumingon siya sa kanan para pigilan din ngumiti. Hindi pwede! Hindi siya pwedeng magkagusto sa isang taga maynila.