Hardin Ng Mga Gamugamo

Sampung taon lang ako no'n nang unang tumibok ang aking puso. Bagama't hindi ko pa alam ang tunay na kahulugan ng pag-ibig subalit ramdam kong espesyal na sa akin si Lukas na mas matanda sa akin ng limang taon. Nagsimula lamang iyon sa paghanga o crush na kadalasang napagdadaanan ng mga batang nasa puberty stage o iyong yugto ng pagdadalaga at pagbibinata ng isang tao. Matangkad si Lukas sa edad niyang kinse. Kaya naman laman siya ng mga paliga ng basketbol sa aming baryo. Bagamat sunog ang balat sa mga gawaing bukid subalit di maitatangging may itsura siya kaya naman halos lahat ng mga dalaginding sa aming nayon ay lihim na humahanga sa kanya hindi lamang sa taglay niyang kapogian at galing sa paglalaro ng basketbol kundi sa angkin niyang kasipagan. Siya kasi ang katuwang ng Itay niya sa paghahanapbuhay sa kanilang pamilya. Pagkagaling sa eskwela, deretso na iyan kaagad sa palayan para manguha ng kangkong na tumubo sa mga pilapil para ipakain sa inahin nilang baboy. Tuwing Sabado at Linggo, sumasama naman siya sa kanyang ama para tumulong sa mga gawaing bukid. Gaya ng pagtatanim ng palay o kaya'y pag-aani. Pag-aararo at pag-akyat ng mga puno ng niyog sa tuwing may nagpapakopra naming mga kapitbahay. Sa murang edad niya, lahat ng gawain ay pinapatos niya kaya naman ganun na kaganda ang hubog ng kanyang pangangatawan. Kailangan kasi niyang kumayod para makatulong na mairaos ang nagdarahop nilang pamilya. Tulad ni Lukas, mahirap lang din ang pamilya namin. Magsasaka si Itay sa apat na ektaryang lupain na natatamnan ng palay at mga niyog na pag-aari ng isang konsehal sa aming bayan. Hati sa kabuuang ani ang kasunduan nila at iyon ang pinagkukunan namin ng ikabubuhay. Matagal ko ng kilala iyang si Lukas kasi nga nasa iisang baryo lang naman kami subalit hindi naman kami magkaibigan. Iba kasi ang mga hilig niya. Gaya na lamang ng paglalaro ng basketbol na kung saan hindi ako marunong. Volleyball kasi ang kinahiligan kong isport kaya malabong magtagpo kami sa mga paliga. Kung sana naging straight lang din akong lalaki na kagaya niya siguro naging magtropa na kami at posible pang magka-team sa paglalaro ng basketbol. Kaya naman nagkasya na lamang ako sa mga panakaw na titig sa kanya sa tuwing naglalaro siya ng basketbol at walang damit pang-itaas. Grabe, sampung taon lang ako no'n pero ang galing ng manghalay ng aking isip. Pero hanggang doon lang naman iyon. Hindi ko kasi pinapahalata ang pagiging serena ko lalo na sa aking pamilya dahil natitiyak kong bugbog ang aabutin ko kay Itay. Ako pa naman iyong panganay sa aming tatlong magkakapatid kaya inaasahan na niyang ako iyong magiging kaagapay niya sa mga gawaing bukid. "Mario, anak, pagkatapos ng klase mo mamayang hapon, puntahan mo si Lukas at ang Itay niya sa kanila. Sabihin mong magpapakopra tayo bukas!" Ang sabi ni Itay habang kumakain kami ng agahan. Pakiwari ko naman ay biglang lumuwa ang aking puso sa sobrang kaba at excitement. Kasi ba naman makikita ko na naman iyong crush ko. Iisipin ko pa lang ang sandaling pupunta ako sa kanila ay parang nagba-blush na ako ng bonggang-bongga. Parang gusto ko tuloy sabihin kay Itay na, "Pwede bang ngayon na lang Tay?" Kung hindi lang sana ako mahuhuli sa eskwela. Ganoon nga siguro kapag umusbong ang paghanga sa puso mo para sa isang tao. Bawat minuto ay siya ang hinahanap-hanap ng iyong mga mata subalit kapag andiyan naman, bigla ka na lamang magtatago dahil nahihiya ka sa wala namang kadahilanan. "Anak, ayos ka lang....?" Untag sa akin ni Itay sa gitna ng aking pananahimik habang nakatingala ako sa aming bubungan na yari sa nipa. Nakita kong sinulyapan naman niya ng sandali ang bubungan at, "...Anong tinitingnan mo diyan?" "N-naku...wala ho Tay, may naisip lang ako!" "Iniisip? May problema ka ba anak?" "Hay, naku, Tay...inlab lang iyang si Kuya!" Ang pagsingit naman ni Leny, ang kapatid kong sumunod sa akin. Siyam na taong gulang lang siya ng panahong iyon subalit daig pa niya ang mga showbiz insider na humagilap ng itsi-tsismis. "May iniisip lang, inlove na agad? Galing mo namang manghula, walang binatbat sa'yo si Madam Awring" Kunway singhal ko sa kanya. "Asus, kunwari ka pa, alam na kaya kita Kuya. Kagabi lang, nakita kitang nakangiti habang nakikinig ng lovesong sa radyo. E, ano ba ang tawag mo do'n? Imposible naman yatang nababaliw ka na Kuya. Di mo naman 'yan dating ginagawa!" "Baka ikaw siguro ang inlab! Inlab ka kay Asyong, iyong siraulong pagala-gala sa bayan!" "Nay oh, si Kuya nang-aano!" Sumbong niya. Halatang napikon sa aking pagresbak. "Mario, tama na 'yan. Dalian n'yo ng kumain at may pasok pa kayo!"Ang pagsaway din naman ni Inay. As usual, ako na naman iyong lumabas na may kasalanan kasi nga ako iyong panganay. Sabagay, sanay na ako roon. Napangiwi na lamang ako sabay irap kay Leny. Habang nasa kalagitnaan na kami ng almusal nang magsalita si Itay, "Totoo bang inlab na ang Junior ko?" "Opo, Tay, at may alam ako kung sino!" Si Leny ang sumagot. Hindi na ako umalma pa dahil kampante naman akong wala talaga siyang alam sa kung kanino ako nagkakagusto. Pang-iinis lang naman niya iyon sa akin. Ngunit nang sabihin niyang, "Nagsisimula sa letter L, 'Tay!" ay kamuntikan ko ng maibuga iyong kanin ko sa bunganga dahil sa sobrang pagkagulat. Talagang nahulaan niyang sa letrang L nagsisimula ang pangalan ng aking crush na si Lukas. "O, o, o, at saan mo naman nakuha ang L na yan ha?" Pinandilatan ko siya. "Nakita ko sa notebook mo. Pini-FLAMES mo ang pangalan mo at ni Lu— aray! Nay si kuya, tinadyakan ako!" Sigaw niya. Sa takot ko kasi na baka mabuking ako nina Itay at Inay tinadyakan ko ang paa niya sa ilalim ng mesa. "Ikaw naman kasi, iniinis mo ang Kuya mo. Tumahimik ka na nga lang!" Ang pagsaway din naman ni Inay kay Leny. Medyo nakahinga naman ako ng maluwang nang hindi na niya naipagpatuloy na banggitin ang tungkol sa pagpi-flames ko sa mga pangalan namin ni Lukas. Subalit, "Anong resulta, Ate?" Ang pagsingit naman ng bunso naming si Rolly na para lang nagtatanong sa resulta ng lotto nang nagdaang gabi. Muli kong pinadilatan si Leny at minuwestrahan ng aking kamao para hindi na niya mabanggit-banggit pa ang pangalan ni Lukas. Pananakot kumbaga. "F, as in Friend. Kaya huwag ka ng umasa Kuya dahil mapi-friendzone ka lang!" At nagawa pa niyang humirit bago muling sumubo ng pagkain. Hindi ko na lang siya pinansin at baka madulas pa ang kanyang dila. Ipinagpatuloy ko na rin ang pagkain. Ganoon na talaga ang siste naming magkakapatid tuwing umaga. Nagkukulitan at minsan nag-aasaran subalit sa kabila ng lahat ng iyon mahal naman namin ang isa't isa. Iyon kasi ang turo ng aming mga magulang na magmamahalan kaming magkakapatid. Dahil iyon lamang ang yaman na meron kami at pwedeng maipagmalaki. Sa kabila ng pagdarahop na aming tinatamasa, hindi iyon naging hadlang para huminto sa pag-aaral. Ani Itay, magkabali-bali man ang mga buto niya at masunog ang balat sa tindi ng sikat ng araw ay hindi niya iyon alintana maigapang lang niya kaming mga anak niya. Doon ako mas lalong bumilib sa kanya. Gusto niyang kami ang tutupad sa mga pangarap niya ng kanyang kabataan na makapagtapos ng pag-aaral. At siyempre laking pasalamat din namin kay Inay dahil sa walang sawa niyang pag-alaga sa amin sa kabila ng katigasan ng aming mga ulo kung minsan. Kaya ipinapangako kong kahit na anuman ang mangyari, sisikapin kong makapagtapos ng pag-aaral dahil iyon lang ang tanging paraan para umangat kami sa buhay. Hindi ko naman hinangad na yumaman kami. Sapat na sa akin na magkaroon ng sariling bahay at lupa ang pamilya namin na siyang wala kami. Kahit anumang oras kasi ay maari kaming paaalisin sa lupang aming kinatitirikan. "Uy, Kuya talaga bang crush mo si Lukas?" Ang tanong sa akin ni Leny habang naglalakad na kami patungong paaralan. Tatlong kilometro din ang aming nilalakad sa araw-araw bago makarating at kapag umuulan tinitiis namin ang hirap na maglakad sa maputik na daan para lang makapasok. Hindi naging hadlang ang init o ng ulan para lumiban kami sa klase. "A-anong crush, hindi ah!" Deny to death pa rin ako. Takot ko lang kasi na magsumbong siya sa aming mga magulang. "Hindi raw. E, ano iyong pa-flames-flames mo sa mga pangalan ninyo?" "Hindi ako ang may gawa no'n 'no. Ang kaklase kong si Juvie. Wala kasi ang titser namin kahapon kaya kung ano-ano na lang ang pinagagawa. Sa totoo lang siya iyong may crush kay Lukas at hindi ako. Isa pa, hindi ako bakla, kaya bakit ako magkaka-crush sa kanya?" Nakita kong tumango si Leny. Mukhang napaniwala ko naman siya sa aking sinabi at dahil doon parang nabunutan na ako ng tinik sa dibdib. Pinangako ko sa aking sarili na dobleng ingat na ang aking gagawin upang hindi niya ako matunugan. Napakalikot pa naman din ng kanyang dila. At baka iyon pa ang magiging dahilan ng pagkakasipa ko sa aming pamilya. Physically present but mentally absent. Iyon ang sabi sa akin ng aming guro habang nasa kasagsagan ng diskusyon sa asignaturang Sibika at Kultura. Napansin niyang lumilipad ang aking isip sa kung saan kung kaya ako ang napili niyang batuhin ng katanungan na sinagot ko ng "Kalabaw" na siyang dahilan ng tawanan ng buong klase. "Kabisera ng lalawigan ng Cagayan, tapos kalabaw? Saan nanggaling ang sagot mo na 'yan Pontillas?" Natatawang kuminto ng babaeng may edad naming guro. "Kabisera ba kamo ng Cagayan, Ma'am, Tuguegarao po!" Ang agaran ko ring pagtatama sa maling naisagot ko para ma-redeem ang sarili sa kahihiyan. Consistent pa naman akong nasa top 5 ng honor roll taon-taon. Bakit ba kasi kalabaw ang nasambit ko? Dala marahil ng huli kong makita si Lukas ay nakasampa ito sa likod ng kanilang kalabaw. Wala, inlab na nga yata ako. "At saang rehiyon naman matatagpuan ang Cagayan, Mario?" Follow-up na tanong ng aming guro para masigurong attentive na muli ako sa klase niya. "Region 2 po!" Tumango siya sabay sabing "Very good!" At nagpatuloy na muli sa diskusyon. Matapos no'n, sinikap kong ituon ang aking atensiyon sa aming leksiyon. Bagama't patuloy pa rin ang pagsulpot ng imahe ni Lukas sa aking isip, ang mapupungay niyang mga mata, ang matangos niyang ilong at ang pamatay niyang ngiti ay pinilit kong hindi padi-destruct. Kahit pa ang totoo niyan, gusto ko ng hilain ang oras sa uwian namin upang mapuntahan ko na si Lukas sa kanila. Bakit ba? Inlab e. At anong saya ko nang tumunog na ang bell ng pumatak na ang alas-kwatro sa orasang nakasabit sa ibabaw ng pisara. Hudyat iyon na tapos na ang klase at uwian na kaya naman dali-dali kong iniligpit ang aking mga gamit sa loob ng aking bag na halos mapigtas na sa kalumaan. Nang makalabas ako sa pinto ng aming silid aralan ay dere-deretso na ako agad sa gate. Hindi ko na hinintay pa ang aking mga nakakabatang kapatid na sina Leny at Rolly na nasa ika-apat at ikatlong baitang ng panahon iyon upang sana'y sabay kaming umuwi na siyang lagi naming ginagawa. Nag-uumapaw na kasi sa akin ang sobrang excitement na mapuntahan si Lukas, ang aking ultimate crush kaya nakalimutan kong hintayin ang dalawa ko pang kapatid. Nasa gitna ng palayan nakatirik ang bahay nila kaya kinailangan kong dumaan sa makitid na pilapil upang makarating doon. Mabuti na lang at hindi umulan kung kaya hindi maputik ang pilapil na aking dinadaanan, nakakalakad ako ng maayos. Nang makarating ako sa kanila, pansin ko kaagad ang may kalumaan na nilang bahay. Hindi naman ito nalalayo sa amin, ang kaibahan lang ay halos dumapa na ito sa lupa gawa nang pagkasira ng isa nitong haligi at mukhang hindi pa naayos. Mapapansin rin ang mga karton na nakasuksok sa kanilang butas-butas na bubungan na yari sa nipa upang hindi tumagos ang tubig-ulan. Sira-sira na rin ang kanilang dingding na yari sa pinagdikit na biniyak na kawayan. At kung sasadyain, makikita mo na kung ano ang ginagawa ng tao sa loob. Nasasalamin sa bahay na iyon ang nagdarahop nilang pamumuhay. Kung kaya't sa murang edad ay natutunan na ni Lukas ang lahat ng gawaing maaring pagkakakitaan makatulong lang sa pamilya na siyang labis kong hinangayaan sa kanya. Dagdag points na lang iyong panlabas niyang itsura. Tahimik ang buong bahay subalit bukas naman ang pinto at mga bintana nito. Sumilip ako sa loob, wala akong ibang nakita maliban na lamang sa nakasalang na maitim na kaldero sa tungko. "Tao po, tao po!" wika ko subalit walang sumagot kung kaya pumaikot ako sa likuran ng bahay baka makita ko roon ang taong hinahanap ngunit bago pa man ako nakarating doon ay ganoon na lamang ang aking panlalamig na may kasamang panginginig nang makasalubong ko ang aking ultimate crush. Wala itong pang-itaas na damit. Kung kaya malaya kong napagmamasdan ang pawisan at moreno niyang katawan. May bitbit siyang palakol. Marahil katatapos lang nitong magsibak ng kahoy nang tumao ako o talagang sadyang itinigil niya ang kanyang ginagawa nang malamang may dumating. "Parekoy, ikaw pala? Anong sa'tin?" Wow, boses pa lang ulam na. Siyempre dahil sa sobrang kaba ko sa mga oras na iyon ay hindi kaagad ako nakasagot. Daig ko pa ang tinatanong ng guro kung ano ang square root ng 525. Kaya napako na lamang ako sa aking kinatatayuan habang nakayuko. Ewan, pero nahihiya talaga akong makipagtitigan o ang tumingin man lang sa kanya nang deretso gayung kanina lang ay excited na akong makita siya. Pero ngayong nakaharap ko na, ako naman iyon parang asong bumahag ang buntot. "Parekoy, okey ka lang? Namumutla ka ah, teka sandali, ikukuha kita ng tubig!" At narinig ko na lang ang mga yapak niya na simbilis ng kidlat habang papasok sa loob ng bahay at nang makabalik hawak na niya ang basong may tubig. Tinanggap ko iyon at ininum nang mabilisan. Kahit papaano, nakatulong iyon na maibsan ang matinding nerbiyos na aking nararamdaman. "K-kuwan ka-si, inutusan ako ni Tatay na magpapatulong raw siya sa inyo ng Itay mo na mang-harvest ng niyog bukas upang ikopra!" Nauutal kong pahayag. "Sige, sabihin ko kay Itay mamaya. Tamang-tama rin dahil wala naman kaming gagawin bukas!" Ang tugon naman niya habang titig na titig sa akin. Putsa brad, malulusaw na ako sa katititig mong 'yan. Sigaw naman ng aking utak. At ewan ko rin ba, nagkaroon na lang ako bigla ng lakas ng loob na makipagtitigan rin sa kanya and take note siya pa iyong naunang umiwas ng tingin. Wow, ang sarap sa pakiramdam. Feeling ko kasi, nalulusaw din siya sa aking mga titig. Sabi kasi ng mga kababaihan sa aming baryo, maganda raw ang mga mata ko at iyon daw ang aking best asset. Ngunit ayoko rin namang mag-assume na may crush din siya sa akin e, sa lalaki kaming pareho maliban na lamang kung magkatulad kami ng tipo ng dugo. "Sige, tutuloy na ako!" Paalam ko sa kanya dahil napansin ko ang kanyang pananahimik. Wala rin naman akong maisip na pwede naming pag-usapan dahil pinangungunahan na ako ng matinding kaba na hindi ko mawari. "Sandali...!" Pigil niya sa akin ng akmang tatalikod na ako. "...gusto mo ng suman?" "Bibigyan mo ako?" At pumasok siyang muli sa loob ng kanilang bahay at nang makalabas bitbit na niya ang isang supot. Sinilip ko ang loob. Tatlong suman ang nakita ko. I love you na ba 'to? Mga katagang hindi ko naisatinig. Siyempre nakakahiya kaya. Nagkataon lang naman siguro na tatlo iyong binigay niya dahil sa alam niyang tatlo kaming magkakapatid. Iyon lang 'yon at wala ng ibang kahulugan. Ganoon nga siguro kapag may lihim kang pagtatangi sa isang tao, lahat ng mga kilos niya pati na siguro ang tunog ng kanyang pagdura ay may meaning. "Salamat, Lukas!" "Walang anuman. Ingat ka sa pag-uwi!" Pumapalakpak ang aking tainga sa narinig at dahil doon pakiramdam ko, hindi sumasayad ang aking mga paa habang naglalakad sa makitid na pilapil. At dahil sa sobrang galak, pasipol-sipol pa ako sa saliw ng kantang Mr. Dreamboy ni Sheryl Cruz. At pagkatapos no'n mistula akong baliw na hinahalik-halikan ang supot na naglalaman ng suman na bigay ni Lukas. Bakit na naman ba? Inlab sabi e! Kung hindi lang sana napapanis ang suman ay talagang hindi ko iyon kakainin at isasabit ko iyon sa dingding ng bahay na para bang larawang naka-frame bilang ala-ala ko sa una naming pag-uusap ni Lukas. Pero dahil nga sa mapapanis iyon kinain ko na lamang iyon at ang dalawang natitira ay ibinigay ko kina Leny at Rolly. Alas-singko pa lamang ng umaga ay gising na ako upang tumulong sa mga gawain lalo pa't magpapa-harvest kami ng niyog sa araw na iyon. Inutusan ako ni Inay na bumili ng tinapay sa sentro ng aming barangay upang pangmeryenda sa katulong ni Itay sa pagkokopra na sina Lukas at ang Itay niya na si Mang Diego. Medyo may kalayuan din ang sentro kung kaya maaga pa lamang ay dapat lalakad na ako upang maaga rin akong makabalik. Tatlumpung pandesal ang aking binili, sapat na iyon para sa kanila at nang makabalik ako naratnan kong nandoon na si Lukas at ang kanyang Itay na nagkakape sa may bakuran namin. Sing-tamis ng iniinum niyang kape ang ngiti niya nang makita ako. At hayun, pakiramdam ko nama'y para akong ipinaghehele sa ngiti niyang iyon na kahit na siguro hindi na ako kumain ng agahan ay mabubusog na ako. "Gandang umaga, Parekoy!" Talagang likas na palabati itong si Lukas kaya naman maraming siyang kaibigan sa aming baryo. "Gandang umaga rin. Pandesal o, mainit-init pa!" Ang tugon ko naman sabay latag niyon sa maliit na mesa. Kumuha siya ng tatlong piraso. "Salamat" sabi niya. Isang pagtango ang aking itinugon. Ewan, talagang napipipi ako kapag kaharap ko siya at pinagpapawisan ako ng malamig. Kaya naman pumanhik na ako ng bahay para tulungan si Inay na maghanda ng agahan ngunit palihim ko naman siyang sinisilip sa siwang ng dingding. Pinagmamasdan ko nang maigi ang kanyang mukha. Talagang ang cute niyang tingnan kahit na ngumunguya. At habang ginagawa ko ang paninilip, pakiramdam ko hindi na ako kuntento sa ganoon. Gusto ko siyang maging kaibigan kaya dapat alisin ko ang kaba at pagkataranta kapag kami ay magkaharap. Kailangan kong makontrol ang nerbiyos upang hindi niya mahahalata ang mga kakaiba kong ikinikilos at baka mabuking pa ako. Mahirap na at baka iyon pa ang dahilan ng pag-iwas niya sa akin. Kaya naman nang maluto na ang aking sinaing ay nagpaalam ako kay Inay na tumungong niyugan para tumulong sa pamumulot ng mga nahulog na niyog. Paraan ko iyon upang mas mapalapit kay Lukas. Subalit ng nasa niyugan na ako ay biglang, "Tabi, parekoy!" Sigaw ni Lukas sa itaas ng puno ng niyog. Di sinasadyang dumulas sa kamay niya iyong hawak niyang itak at sa kasamaang palad tumama iyon sa aking balikat. Tumagas ang masaganang dugo. Damang-dama ko ang sobrang sakit at hapdi na naging dahilan ng pag-ikot ng aking paningin. Ngunit bago ako natumba ay mabilis namang nakababa si Lukas mula sa itaas ng niyog upang saklolohan ako. "Sorry, parekoy. H-hindi ko sinasadya!" Ang natataranta niyang wika. Hindi naman ako nakaimik gawa nang pagkirot ng aking sugat. Pinaupo ako ni Lukas at inihilig niya ang katawan ko sa puno ng niyog. Bagamat dumidilim ang pangingin, nakita ko pa ring hinubad niya iyong gula-gulanit niyang t-shirt at pinunit. Mukhang iyon ang gagawin niyang bendahe sa aking balikat. Pero bago iyon, kumuha muna siya ng dahon ng malunggay saka dinikdik at nilapat niya iyon sa aking sugat. "Medyo mahapdi ito pero tiisin mo lang para matigil ang pagdurugo!" Ang sabi niya habang nilalapatan ako ng first aid. Tanging pag-ungol lang ang aking naging tugon dahil sa magkahalong hapdi no'ng dahon ng malunggay at p*******t ng aking sugat ang aking nararamdaman sa sandaling iyon. Ganunpaman, diko pa rin maiwasang hindi kiligin. Kasi ba naman halos mahahalikan na niya ako sa lapit ng mukha niya sa aking mukha habang ginagamot ako. Sa sobrang lapit nito, nagkakaamuyan na kami ng hininga at dinig ko na rin ang malakas na kabog ng kanyang dibdib dala marahil sa sobrang kaba dahil siya iyong dahilan ng pagkakasugat ko sa balikat bagama't di naman sinasadya. Matapos noon ay hinatid niya ako sa bahay at ipinagbigay alam niya kay Inay ang nangyari. "Susmaryosep kang bata ka. Hindi ka kasi nag-iingat eh!" Nag-aalalang wika ni Inay habang inuusisa ang nakabenda kong sugat sa balikat. "Ako po ang may kasalanan, Aling Lourdes. Dumulas ho sa kamay ko ang itak na dala ko habang nasa taas ako ng puno. Diko po alam na nasa baba lang pala si Mario. Pasensiya na po!" "Huwag mo ng isipin iyon,Lukas. Malinaw namang walang may gusto sa nangyari kaya sa susunod dobleng, ingat na lang. At ikaw Mario, dumito ka na lang sa bahay. Tumulong ka na lang dito sa kusina!" "Opo, Inay!" "Ikaw na lang ang tumapos sa pag-iihaw ng isda at isasampay ko lang iyong mga damit na nilabhan ko!" Tumango ako at nang kami na lamang ni Lukas, "Talaga bang ayos ka na, parekoy?" Hinawakan pa niya ang isa kong kamay at hayun, napakislot ako. Iyon ang unang beses na magkadaupang palad kami ni Lukas at heaven sa pakiramdam. Bigla kong naisip, hindi na baleng nasugatan ako kung ito naman ang magiging kapalit. Parang gusto ko na tuloy masugatan araw-araw kung ganoong si Lukas naman ang makakasugat at gagamot sa akin. Napangiti na lamang ako nang isipin ang kabaliwang iyon. "Iba karin ano, nasugatan ka na nga, nakangiti ka pa rin?" Bulalas niya. Kumunot ang kanyang noo habang nakatitig sa akin. "M-masaya lang kasi ako—!" Kaagad ko ring isinara ang aking bunganga nang mapansin kong madudulas ang aking dila at masabi na siya ang dahilan ng kasiyahan kong iyon. Subalit, "—Bakit ka naman masaya e, nasugatan ka na nga. Ako tuloy ang nenerbiyos nang husto sa'yo, parekoy!" "Ah, basta huwag mo na lang alamin. Bumalik ka na lang kaya sa niyugan at baka hinahanap kana nila roon!" Tumango siya. "Okey. Talagang ayos ka lang ha?" Paninigurado niya habang inaayos na niya iyong suot niyang bonnet proteksiyon sa mainit na sikat ng araw. "Oo, ayos lang ako. Malayo naman ito sa bituka eh!" Tugon ko naman. At kumindat siya sa akin bago tumalikod na siyang dahilan ng pagkatulala ko na naman. Napatingala pa ako sa langit at napapikit habang sinasaliw sa aking isip ang kanyang kindat kaya, hayun tuloy diko napansing nasunog na pala ang inihaw na isda na pinababantayan sa akin ni Inay. Ang ending, bunganga ni Inay na parang machine gun ang aking napala. Masasabi kong blessing in disguise ang nangyaring iyon sa akin. Dahil iyon ang naging daan para magkalapit kami ni Lukas at naging matalik na kaibigan. Simula noon lagi na niya akong pinupuntahan sa bahay upang kumustahin ang aking sugat, kung hindi na ba ito dumudugo o kaya'y namamaga. Minsan pa nga talagang dinala niya ako sa health center sa aming baragay para ipatingin ang sugat ko sa nakatalagang barangay nurse doon. Siyempre talagang sobrang touch ako sa ginawa niya. Dahil talagang pinanagutan niya ang pagkakasugat sa akin. Sa paglipas ng mga araw ay mas lalo pa kaming napalapit sa isa't isa lalo na nang kinuha siya ni Tatay na maging kanang kamay sa mga gawain sa bukid at sa niyugan. Hindi ko pa kasi kaya ang mga gawaing iyon kung kaya naisipan ni Tatay na si Lukas na lang ang kukunin niyang makakatuwang. Wala rin namang pagdadalawang isip si Lukas na tanggapin ang inalok sa kanya ni Itay dahil kahit papaano may permanente na siyang sideline at hindi na niya kinailangan pang dumayo sa ibang baryo para lamang sumadline sa mga sakahan. Pero siyempre ako na yata ang pinakamasaya sa lahat kasi ba naman palagi ko na siyang makakasama at minsan nakakatabi pa sa pagtulog. Ang siste, ako iyong tigahatid ng mga pagkain nila kapag ganoong may ginagawa sila ni Itay sa bukid, tulad ng pag-aararo, pagtatanim ng mga punla ng palay, pagsasaayos ng mga nasirang pilapil, pagpapatubig at kung ano-ano pang may kinalaman sa mga gawaing bukid. Minsan naman kapag tapos na ako sa gawain sa bahay, tumutulong naman ako sa kanila sa magagaan na trabaho gaya na lamang ng pamumulot ng kuhol na kumakain sa mga maliliit na punla. At ang pinakamasaya sa lahat na hindi ko malilimutan ay kapag pinapaliguan namin ang aming kalabaw sa malaking kanal na pinagkukunan ng patubig sa mga palayan sa aming baryo. Dahil sa malinis naman iyon at may kalaliman din para sa edad ko, di maiiwasang matukso kaming maligo. Si Lukas ang nagturo sa akin na lumangoy hanggang sa natuto ako. Siya rin ang nagturo sa akin kung paano sumampa sa likod ng kalabaw, ang umasinta ng mga ibon sa sanga gamit ang tirador, ang paglalaro ng basketbol na kung saan di ako marunong at kung ano-ano pang mga makabuluhang bagay na aniya makakatulong sa paghubog sa aking pagkatao. Sa murang edad ko noon na sampu, sa kanya ko natutunan ang kahalagahan ng prinsipyo na di bale na't mahirap basta wala kang ginagawang masama na ikakasakit sa damdamin ng ating kapwa. Ang magsumikap at umangat sa buhay sa malinis na paraan. Ang mag-aral ng mabuti dahil iyon lamang ang tanging yaman na hindi maaring manakaw mula sa atin at maaring maging sandata sa ating pag-unlad at higit sa lahat ang mamuhay ng payak at may kakuntentuhan. Sa kanyang mga sinabi, pakiramdam ko, hindi lang ako basta nagkaroon ng matalik na kaibigan kundi nagkaroon pa ako ng kuya sa katauhan niya. At ang sabi rin niya, nakatagpo rin daw siya sa akin na bukod sa kaibigan ay isang kapatid na lalaki na rin. Puro mga babae kasi ang tatlo pa niyang mga kapatid. Kaya naman, Parekoy narin ang tawag ko sa kanya na sa kalaunan naging KOY na lang, mas pinaigsing tawag na Parekoy. Ngunit dahil sa may pagkaisip bata pa, di rin naiwasang may mga kabulastugan ring naituro sa akin si Lukas na hindi ko makakalimutan. Sabado ng gabi iyon habang sa bahay siya natulog at katabi ko nang mabulahaw ako ng isang pigil na pag-ungol. Kaya naman bahagya kong iminulat ang aking mga mata at napansin ko agad ang paggalaw ng kanyang kamay sa ilalim ng kumot sa bandang gitna niya na para bang may nilalaro rito. Kitang-kita ko rin ang pagpikit niya at pagkagat-labi na tila ba nasasarapan sa ginagawa. Dahil sa inosente ako sa mga kaganapan, wala sa sarili ko na hinila iyong kumot sabay sabing, "Anong iyang ginagawa mo, Koy?" Na siyang labis kong ikinagulat. Paano kasi, kitang-kita ko ang naghuhumindig niyang p*********i na nilalaro gamit ang kanyang palad. Medyo maliwanag ang aming silid dahil sa gaserang nakasabit sa may bintana kaya hindi iyon nakaligtas sa aking paningin. Subalit sa halip na itago niya iyon ay hinayaan niya lamang iyong nakabuyangyang na para bang proud na proud sa aking harapan at napapangiti pang sinabi, "Nagma-Mariang Palad!" "Ha, ano 'yon?" "Huwag mong sabihing sa edad mong iyan hindi ka pa natutong magparaos. Natural lang sa ating mga lalaki na kapag tamaan ng libog ay magsasariling sikap lalo pa't bata pa tayo at wala pang asawa o nobya!" Paliwanag niya. Tumango lang ako. Ang mga mata ko'y nakatutok sa di pa rin lumalambot niyang alaga. Ewan, pero pakiramdam ko, natamaan ako sa sinasabi niyang libog. Nag-iinit ako sa tanawing iyon lalo pa't lihim akong humahanga sa kanya. "O, natulala ka na riyan? Gusto mo bang hawakan, sige lang!" Pabirong panunudyo niya. "Bakit ko naman hahawakan e, pareho naman tayong may ganyan!" Sabi ko naman. Hindi ako nagpaapekto sa kanyang panunukso at baka malaman pa niya ang pinakatago-tago kong sekreto. Natawa siya. "Sabayan mo na lang ako, Koy!" "Paano?" "Ganito!" At hinawakan niya muli ang kargada niya at nagtaas baba ito roon. Nang hindi parin ako gumagalaw. "Sige na, alam kong magugustuhan mo ito at tiyak hahanap-hanapin mo. At para mas mapadali ang pagpapalabas mo, mag-imagine ka ng hubo't hubad na babae. Isipin mo na tinitira mo siya habang nilalaro mo iyang sa'yo. Promise, masasarapan ka nito. At dahil sa udyok niya at natamaan na rin ako ng libog, umayos ako ng higa. Ibinaba ko hanggang sa tuhod ang suot kong short. Sinimulan ko ng laruin iyong akin na kanina pa nagkakabuhay. "Ganyan nga.." Ang narinig kong gatong ni Lukas habang ipinagpatuloy na muli ang naudlot niyang pagsasarili. Pumikit ako. Sinunod ko ang sinabi niyang mag-imagine subalit hindi hubad na babae ang sinasaliw ko sa aking isip kundi siya mismo na nasa tabi ko lang at nakabuyangyang ang p*********i. Parang napapaso na ako sa init na aking nararamdaman ngunit tila yata ang tagal kong labasan. Siguro dahil first time ko kaya kahit pakiramdam ko, malalapnos na iyong balat ko sa ari ay parang hindi ko pa rin mararating iyong sinasabi niyang sukdulan kaya naman itinigil ko na lamang ang paglalaro sa aking sandata. "Tapos ka na?" Tanong niya. "Hirap akong labasan, Koy, e!" Ang sagot ko naman. "Ikaw ba nilabasan na?" "Wala pa rin. Gusto ko kasi sabay tayo" "Paano 'yan, mukhang hindi yata ako labasan nito!" "Akong bahala!" At nagulat na lamang ako nang siniil niya ng halik ang aking labi. Hindi lang basta isang ordinaryong halik iyon kundi talagang nilaplap niya nang husto at sinipsip ang aking dila. Nasa isip ko ang pagtutol dahil baka paraan niya iyon na mahuli ako sa kanyang bitag subalit wala rin akong nagawa dahil naalipin na rin ako ng libog at siyempre gusto ko rin naman ang mga nangyari. Crush ko kaya iyong tao mag-iinarte pa ba ako? Pansamantala naman niyang itinigil ang paghalik sa akin upang sabihing, "Laruin mo na iyang junjun mo!" At sinunod ko rin naman agad. Hanggang sa ang halik niya ay bumaba sa aking leeg at sa magkabila kong dibdib. Ewan, nang dahil sa halik niyang iyon idagdag pa iyong kiliti sa paglalaro sa aking ari, pakiramdam ko humiwalay ang aking kaluluwa sa aking katawang lupa dahil sa kakaibang sarap na aking nadiskubre sa piling ni Lukas. At noong maramdaman kong parang naiihi na ako at may malapot na likidong lumabas nang paunti-unti sa aking alaga ay nagulat na lamang ako ng itinigil niya ang pambobrotsa sa aking dibdib. At ang sabi niya, "Mamaya na, ako naman!" At tumihaya siyang muli sa papag at iginiya ang aking ulo sa kanyang may kaumbukan na niyang dibdib upang ako naman iyong gagawa sa ginawa niya sa akin. Sinisip ko ng magkabilaan ang kanyang dibdib na para lang sumisipsip ng mulosko dahil wala pa naman akong karanasan sa ganoon. "Kagatin mo Koy, huwag mo lang diinan!" Pakiusap niya na akin rin namang sinunod. Pigil ang pag-ungol niya upang hindi kami marinig ng aming mga magulang at mga kapatid na mahimbing ng natutulog sa kabilang kwarto. Halatang sarap na sarap siya sa pagpapaligaya ko sa kanya dahil sa pagkagat niya sa kanyang pang-ibabang labi at sa pagsabunot sa aking buhok. Ilang saglit pa'y bumalikwas siya at hinila ako na tumayo. Muli niya akong hinalikan sa mga labi. Hindi ko man lubos na maintindihan ang ginagawa naming iyon subalit wala akong balak na tumigil. Ang mahalaga lang sa akin ay ang dulot na sarap at kiliti nito sa akin, sa amin ni Lukas. Hanggang sa itinulak niya ang ulo ko paibaba. Mukhang alam ko na ang gusto niyang ipagawa subalit nagdadalawang isip ako. Alam na kaya niyang bakla ako? Ngunit sa nakikita kong pagsusumamo ng mapupungay niyang mga mata, bahala na. At isinubo ko ang kanyang p*********i alinsunod sa kanyang nais na mangyari. Naduduwal naman ako habang sinusubo iyon dahil di maikakailang may kalakihan na at sa liit ng aking bunganga. At dahil siguro nasa dugo ko na ang pagiging bading, ang bilis kong nakuha ang tamang ritmo ng pagsubo ng sandata ng lalaki. Iyong swabe at hindi sumasabit ang ngipin. Habang naglabas-masok ang bibig ko sa kanya, nilalaro ko naman iyong sa akin at sa sarap na sarap ako. Hanggang sa sabay kaming nilabasan. Pumutok sa bibig ko ang masagana niyang katas. Malapot iyon. Hindi ko ma-describe ang lasa at amoy. Iba sa akin na malabnaw.At ang sabi niya, natural lang daw iyon dahil unang beses kong magpalabas. Pagkatapos noon ay maingat kami na bumaba at tumungong balon upang maglinis ng katawan. Nag-halfbath kami at siya iyong nagsabon sa buo kong katawan na para bang batang paslit na pinapaligunan ng ina. "Koy, iyong ginawa natin, sa atin lang iyon ha. Huwag mo iyong gawin sa iba lalo na ang sumu—alam mo na!" Hindi man niya tuwirang masabi ang salitang iyong ngunit alam ko ang ibig niyang tumbukin. "Hindi kaya maging bakla ako sa ginawa natin, Koy?" Nag-aalalang kong tanong kahit na batid kong kakaiba na ang pagkatao ko. Kumbaga defense mechanism ko na lang iyon upang hindi niya ako paghihinalaan. "Isipin mong laro lang iyong ginagawa natin, Koy, walang malisya. Minsan sa mga edad natin, hindi talaga maiwasan ang mag-explore ngunit huwag mo lang itanim sa isip na sa lalaki ka liligaya!" "Paano kung hahanap-hanapin ko na itong kakaibang karanasang ipinamulat mo sa akin. Paano kong magiging bakla ako?" "Kung magkaganoon man, tanggapin na lang natin. Ang pagiging alanganin ay hindi kawalan ng silbi ng iyong pagkatao sa lipunan. Magagawa mo rin naman kung ano ang kayang gawin ng mga normal na tao at mahihigitan mo pa nga kung maging determinado ka lang. Pero bago ang lahat, kailangan mong tanggapin at irespeto ang sarili mo para makuha mo rin ang respeto ng iba. Subalit hindi naman sa lahat ng pagkakataon makakaani ka ng kanilang pag-unawa at paggalang. Hindi talaga maiiwasan na may mga taong mapagmata at mapanghusga ng kapwa ngunit ito ang tandaan mo, Koy, huwag mo silang pansinin kung alam mong tama ang ginagawa mo at hindi ka nakakasakit ng iba.  Sila ba ang nagpapakain sa'yo? Sila ba ang pinagmumulan ng iyong kaligayahan? Hindi naman diba?" Tumango ako. May punto rin naman kasi ang kanyang mga sinabi subalit ng sumagi sa isip ko si Itay, "E, paano kong malaman ni Itay?" Tumagilid siyang paharap sa akin. Seryoso ang mukha. "Tapatin mo nga ako, Koy, bakla ka ba?" Nasamid naman ako sa tanong niyang iyon. "H-hindi ah. Pero ewan, nasarapan kasi ako sa ginagawa natin, e!" Tumawa siya. "E, siyempre natamaan ka na ng libog e! Maski ako man, nasarapan din pero hindi naman ako bakla. Iba lang kasi sa pakiramdam na may gumagawa no'n sa'yo, mas nakakapanabik. Pero gaya ng sinabi ko, huwag mong gawin sa iba ang ginagawa natin Koy, okey? At isa pa kung sakali mang ma-realise mong kakaiba ka nga sa mga normal na lalaki, huwag kang mag-alala dahil kailanman walang magulang na matitiis ang kanilang mga anak. Sigurado akong mamahalin ka pa rin nila dahil sa kanila ka nanggaling!" Napanatag naman ako sa sinabi niyang iyon. Ngunit ang inaalala ko lang ay itong lihim kong nararamdaman sa kanya. Naroon sa isip kong ipagtapat na lang dahil magkaibigan naman kami ngunit nangangamba rin naman ako na baka isipin niyang ang aga ko namang humarot e, sampung taong gulang pa lang ako. At isa pa, lalaki siya, malabong mangyaring magugustuhan niya ako at iyong pagpatol niya sa akin ay dala lamang iyon ng kanyang nag-uumapaw na libog, gano'n lang 'yon. Buong akala ko hindi na masusundan pa ang nangyaring iyon sa amin ni Lukas subalit nasundan pa iyon ng makailang ulit hanggang sa parang naging libangan na lamang namin iyon kapag tamaan ng libog. Pangkamot sa kati, ika nga. At natagpuan ko na lamang ang aking sarili na sa murang edad, naging eksperto na sa pagpapaligaya ng lalaki ngunit tanging kay Lukas ko lang naman iyon ginagawa. Hindi kailanman sumagi sa isip ko ang tumikim ng ibang lalaki na bagama't aaminin kong nagsimula na akong makaramdam ng pagnanasa sa ibang lalaki lalo na sa mga gwapo at may sinasabi ang katawan subalit pinipigil ko ang sarili bilang respeto ko sa aming kasunduan idagdag pa iyong lihim kong pagkakagusto sa kanya na sa tingin ko iyon marahil ang tinatawag nilang "Puppy love" Dahil sa lihim naming ginagawa ni Lukas ay mas tumibay pa ang aming pagkakaibigan. Mas naging caring siya at maalahanin sa akin lalo na kapag magkasakit ako. Minsan rin nahuhuli ko ang kanyang pagsimangot kapag ganoong nakikipag-jamming ako sa mga may itsura rin naming kapitbahay. Uuwi agad iyan sa kanila at hindi ako kakausapin ng ilang araw ngunit magisising na lang ako sa kanyang mga yakap at halik sa hating-gabi na mauuwi sa pagpapalabas ng init sa aming mga katawan. At kapag ganoong makita kong nakikipagharutan rin siya sa mga dalagita sa aming nayon, ako naman iyong mag-iinarte at hindi iimik sa kanya. Ngunit sa isang suman lang na gawa niya ay bibigay na agad ako. Alam niya kasi na paborito ko iyon. Ewan, magkaibigan lang naman ang relasyong meron kami pero sa mga nangyayaring selosan kung minsan ay parang higit pa kami sa magkaibigan. Subalit hindi ko na binibigyan ng malalim na kahulugan ang kunwaring pagseselos niya. Alam ko kasing nakakabatang kapatid lang iyong turing niya sa akin at straight siyang lalaki kaya malabong mangyaring may gusto siya sa akin. Nasanay lang siguro siyang nasa kanya ang buo kong atensiyon at panahon. Tanggap ko na ang lahat na sa panaginip ko na lamang siya pwedeng ariin. Kuntento na ako sa kung anong meron kami at masaya na ako roon. Akala ko magtuloy-tuloy na ang siste naming iyon ngunit isang linggo bago ang aking graduation sa elementarya ay may isang napakalungkot na balita ang aking narinig buhat sa kanya na magpapabago sa aming pagkakaibigan.